Vandaag, op 4 mei 2017, herdenken wij zoals ieder jaar de oorlogsslachtoffers uit de recente geschiedenis. Ik herdenk ook nog iemand anders. Vandaag zou mijn grootvader namelijk honderd jaar zijn geworden. Helaas kunnen we het niet meer vieren door samen een lekker taartje te eten. Hij overleed in 2011. Toch is zijn geboortedag een goede reden om even stil te staan bij zijn leven. Het is ongelofelijk welke veranderingen Nederland in zijn levensspanne heeft ondergaan.
Toen mijn opa op 4 mei 1917 het levenslicht zag, was koningin Wilhelmina het staatshoofd in Nederland. De Eerste Wereldoorlog was nog in volle gang. Het algemeen kiesrecht voor mannen zou in december worden ingevoerd. Actief vrouwenkiesrecht volgde pas twee jaar later. In Rusland was de tsaar net afgetreden, maar zou Lenin pas tijdens de Oktoberrevolutie definitief de macht grijpen.
Houten banden
Mijn opa kwam uit Strijen, onder Dordrecht, en groeide op als oudste zoon in een gegoede boerenfamilie. Hij mocht naar de HBS en besloot daarna een opleiding tot rechercheur te gaan volgen. De mobilisatie van de Nederlandse troepen in 1939 gooide echter roet in het eten. Mijn grootvader werd met zijn eenheid in Linschoten, vlakbij Woerden gestationeerd.
De boerenfamilie waar hij tijdelijk inwoonde bleek tot zijn geluk een uiterst aantrekkelijke jongedame te bevatten. Volgens mijn oma viel ze op mijn opa omdat hij zo lekker kon vloeken. Na de demobilisatie reed hij zo vaak als hij kon, op een fiets met houten banden, van Strijen naar Linschoten om mijn oma te bezoeken. Ze trouwden in 1945. Zonder de oorlog, had ik niet bestaan.
Tandpasta
De Tweede Wereldoorlog bleef altijd een grote rol spelen in het leven van mijn grootouders. Dit kwam vooral naar voren in hun levensstijl. Zij leefden zuinig. Als ik daar logeerde bekeek ik gefascineerd de doorgeknipte tube tandpasta. Zelfs het allerlaatste restje werd opgebruikt.
Over de oorlog zelf werd eigenlijk niet gepraat. Het leven moest door. Mijn opa heeft tijdens de oorlog bij het verzet gezeten, maar wat hij precies heeft gedaan weet ik niet. In de laatste jaren van zijn leven droomde hij vaak over deze tijd, vertelde hij aan mijn moeder. Of waren het meer nachtmerries? Het aan hem vragen kan niet meer.
Tijd
Vast staat dat hij een rijk leven heeft geleid. Hard gewerkt als ambtenaar bij het Ministerie van Defensie. Samen met oma vier zoons opgevoed tot mooie en goede mensen. Hij was in vele opzichten ook een man van zijn tijd. Vrouwen bij het leger? Klinkklare onzin volgens opa. Maar ondanks zijn soms ietwat ouderwetse denkbeelden had hij een hele schare kleinkinderen die heel veel van hem hield.
Opa heeft een grote stapel fotoboeken achtergelaten. In de laatste die hij voor zijn dood samenstelde staat het volgende gedichtje, uitgeknipt uit de Libelle.
Het fenomeen tijd
Mag ik een paar minuutjes
van uw kostbare tijd?
Ik moet namelijk iets kwijt.
Waar is de tijd gebleven?
Die mooie tijd, toen die er nog was.
Tijd die gebruikt werd om
gezellig te leven.
Een moeder die nog tijd
had en haar kind voorlas.
We leven nu in een altijd
drukke tijd.
Waar veel onder lijdt.
De druk en de tijd wegen zwaar
Geen tijd meer hebben voor elkaar
Waar ligt de grens van tijd
Straks ben je ineens op leeftijd
En je zult zeggen: waar is
de tijd gebleven?
De tijd om te leven
Maken we nog tijd?
Of leven we de tijd?
A. van Egmond
Een hele mooie nagedachtenis! Gek he, dat die oorlog zo veel, in feite alles te maken heeft met je eigen bestaansgrond. Een eigenschap die we delen overigens.
Absoluut! Zonder de oorlog waren mijn grootouders van beide kanten nooit bij elkaar gekomen. Blijft een raar idee…