De Ondergrondse Spoorweg

Wat gebeurt er als een auteur een bekend begrip letterlijk in plaats figuurlijk interpreteert en daar een heel boek omheen schrijft? Dat valt te ontdekken in de fascinerende roman De Ondergrondse Spoorweg van Colson Whitehead.

Smokkelroutes en onderduikadressen

In de eerste helft van de negentiende eeuw ontstond in de Verenigde Staten een fenomeen genaamd de ondergrondse spoorweg. Een netwerk van smokkelroutes en onderduikadressen waarlangs ontsnapte slaven de zuidelijke staten konden verlaten. Deze onderneming werd gerund door abolitionisten en vrije slaven, en zorgde ervoor dat in totaal ongeveer 30.000 mensen het vrije noorden konden bereiken.

In het boek van Colson Whitehead staat de slavin Cora en haar gevaarlijke tocht naar de noordelijke staten centraal. Bij het tweede onderduikadres wordt Cora naar een tunnel geleid waar zij op een perron moet wachten. Na een uur arriveert er een stoomtrein die haar ondergronds een stuk naar het veilige noorden zal vervoeren.

De eerste echte ondergrondse spoorweg, de Londonse metro, werd pas in 1863 geopend. Daarom vroeg ik mij voor het lezen van het boek af of ik mij zou storen aan deze redelijk ongeloofwaardige verhaallijn. Het antwoord is nee. Het centrale thema van het boek – de onmenselijkheid van slavernij – wordt zo krachtig neergezet, dat de spoorlijn juist zorgt voor een glimmertje hoop en magie in een inktzwart verhaal.

Eugenetische praktijken

Zo doet Cora tijdens haar vlucht verschillende zuidelijke staten aan en in elke staat wordt zij op een andere manier behandeld (lees: gediscrimineerd). In de staat South Carolina lijkt Cora bijvoorbeeld in de eerste instantie een stuk veiliger dan op haar plantage in Georgia, totdat zij een sinister complot op het spoor komt om de Afro-Amerikaanse bevolking met behulp van Eugenetische praktijken te verdelgen.

De afgelopen jaren zijn de verschrikkingen van slavernij op verschillende manieren tot ons gekomen, zoals de films 12 Years a Slave en Django Unchained. Het ontbreken van het visuele aspect maakt het De Ondergrondse Spoorweg echter niet minder indringend. De lynchpartijen worden afstandelijk en tegelijk tot in de meest gruwelijke details beschreven.

Toch beveel ik iedereen aan om dit boek te gaan lezen. Het leest als een trein (pun intended) en geeft meer inzicht in alle aspecten van het systeem van slavernij zoals het in de negentiende eeuw in de VS functioneerde. Wil je meer weten over Colson Whitehead en zijn boek De Ondergrondse Spoorweg? Lees dan deze recensie en dit interview met de auteur in de New York Times.