Ies Jacobs: kunstenaar in de onderduik

In 2009 ontmoette ik een man met een bijzonder levensverhaal. Ies Jacobs (1918-2011) was een beeldend kunstenaar uit Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stuurden de Duitse machthebbers hem vanwege zijn Joodse afkomst naar een werkkamp in Drenthe. Om deportatie naar het oosten te voorkomen ontsnapte Ies op spectaculaire wijze uit het kamp en zat hij tot de bevrijding ondergedoken op verschillende adressen. Als onderduiker vulde hij de talloze eenzame uren met tekenen en gedichten schrijven in zijn dagboek: zijn enige uitlaatklep.

Biografie van Amsterdam

Voor het project Biografie van Amsterdam, maakte ik samen met twee studiegenoten een mini-documentaire over het leven van Ies in de onderduik. Wij filmden hem op zijn zolder, in een smal grachtenpand in het centrum van Amsterdam. Ies was heel oud en heel krom. Zonder traplift en wandelstok kon hij zich binnen niet voortbewegen. Desondanks werkte hij enthousiast mee aan ons project. Wel merkten we tijdens het interview al snel dat we gerichte vragen beter achterwege konden laten. Ies vertelde het verhaal op zijn tempo en op zijn manier. Iets wat overigens later in de montage nog tot vele hoofdbrekens heeft geleid.

Verwerking

Na de oorlog viel de gevreesde brief van het Rode Kruis bij Ies op de mat. Zijn hele familie was in Auschwitz om het leven gekomen. Jarenlang stopte hij zijn herinneringen aan de oorlog weg. Ies trouwde, werd vader en maakte carrière als illustratie- en constructietekenaar. Pas in 1980 leerde hij praten over zijn onderduikervaringen en begon hij met de verwerking van zijn oorlogstrauma. Zo stond Ies onder meer op de planken met een toneelstuk over het Holocaustsyndroom. In 2007 publiceerde hij samen met Tiny Kuiper het boek Overleven een Kunst waarin hij zijn oorlogsherinneringen heeft opgetekend. Letterlijk en figuurlijk.

Twee jaar na de opnamen van onze film overleed Ies Jacobs. Hij kan zijn indrukwekkende oorlogservaringen niet meer in levende lijve vertellen, maar ik ben blij dat door het project Biografie van Amsterdam zijn verhaal blijft voortbestaan.